Normal blood oxygen level in different ages
اهمیت سطح اکسیژن خون
سطح اکسیژن خون معیاری ست که به شما نشان می دهد چه میزان اکسیژن تنفسی از ریه ها جذب گلبول های قرمز خون شده است. همه سلول های بدن برای عملکرد صحیح به اکسیژن نیاز دارند، بنابراین افت سطح اکسیژن خون می تواند نشانگر وجود بیماری در بدن یا مقدمه ای برای بیماری های آتی باشد. به همین دلیل است که حفظ تعادل دقیق اکسیژن اشباع شده در خون برای سلامت بدن حیاتی است.
نظارت بر سطح اکسیژن خون
بیشتر کودکان و بزرگسالان نیازی به رصد کردن اکسیژن خون خود ندارند. به عبارتی حتی پزشک نیز به جز در مواردی چون تنگی نفس و درد قفسه سینه، سطح اکسیژن خون شما را اندازه گیری نمی کند. با این حال باید در نظر داشته باشید افرادی که به بیماری های مزمن مانند آسم، بیماری قلبی و بیماری انسدادی مزمن ریوری (COPD) دچار هستند می بایست به صورت پیوسته سطح اکسیژن خون خود را رصد نمایند. در چنین شرایطی بررسی این معیار به شما نشان می دهد که آیا درمان موثر بوده یا نیاز به اصلاح دارد. همچنین بد نیست بدانید این معیار در افراد بالای 70 سال نسبت به جوانترها عدد پایینتری است.
طریقه اندازه گیری سطح اکسیژن خون
برای اندازه گیری این معیار می توان از دو روش استفاده کرد:
1- گاز خون شریانی و وریدی
گاز خون شریانی (ABG) همان آزمایش خون است. در این آزمایش علاوه بر مشخص شدن میزان اکسیژن خون، سطح دیگر گازهای موجود در خون و pH آن (میزان اسیدی بودن) نیز اندازه گیری می شود. این روش بسیار دقیق اما تا حدودی دشوار است. برای اندازه گیری ABG پزشک نمونه خون را به جای رگ های کوچکتر می بایست از شاهرگ بگیرد زیرا برخلاف رگ ها، شاهرگ نبض دارد. بهترین محل برای این کار مچ دست فرد است و چون سرخرگ ها عمیق تر از رگ های معمولی هستند به نسبت دیگر نمونه های خون، انجام آن ناخوشایندتر است.
2- پالس اکسیمتر
پالس اکسیمتر (Pulse ox) دستگاهی ست که می تواند سطح اکسیژن خون شما را تخمین بزند. این روش راه ساده ای برای اندازه گیری این معیار است زیرا با انعکاس و اندازه گیری نور مادون قرمز به مویرگ های انگشت، انگشت شست یا لاله گوش انجام می شود. البته باید در نظر داشته باشید که اکسیمترها به اندازه آزمایش ABG دقت نداشته و با درصد خطای 2 درصدی میزان Spo2 یا همان خون اشباع شده شما را نشان می دهند. این دستگاه ها حتی در صورتی که لاک ناخن شما تیره باشد یا هوا به شدت سرد باشد عدد پایین تری را نشان خواهند داد اما راحتی و سرعت آن ها موجب شده بسیاری از پزشکان نیز از آن ها استفاده کنند.
امروزه گروهی از بیماران مبتلا به بیماری کووید-۱۹ ناشی از ویروس کرونا با وجود میزانهای پایین اکسیژن خون، علائمی از تنگی نفس نشان نمیدهند و ظاهرا به راحتی نفس میکشند، این عارضه که «هیپوکسی خاموش» نامیده میشود، پزشکان را به فکر توصیه به استفاده از دستگاه «پالس اکسیمتر» بوسیله بیماران کووید-۱۹ در خانه انداخته است تا بیماران قبل از این که وضعیتشان وخیم شود به بخش اورژانس مراجعه کنند.
سطوح متفاوت اکسیژن
به اندازه گیری اکسیژن خون، سطح اشباع اکسیژن گفته می شود. در گزارشات پزشکان عناوین Pao2 هنگام استفاده از آزمایش گاز خون شریانی و Spo2 هنگام استفاده از دستگاه Pulse ox دیده می شود. اما چه عددی برای سطح اکسیژن خون مناسب است؟
1- طبیعی
برای یک ریه سالم سطح اکسیژن خون ABG باید عددی بین 80 تا 100 میلی متر جیوه (mm Hg) باشد. در هنگام استفاده از دستگاه پالس اکسیمتر ، عدد نرمال عددی بین 95 تا 100 خواهد بود. البته عدد نرمال شخص با توجه به شرایط جسمانی و بیماری های زمینه ای او مشخص می شود و پزشک می تواند عدد نرمال شخص را تعیین کند.
2- پایین تر از حد طبیعی
به اعداد کمتر از نرمال هیپوکسمیا گفته می شود. پدیده ای نگران کننده که هرچه سطح اکسیژن خون کمتر باشد شدت می یابد. به غیر از افرادی که بیماری های زمینه ای دارند معمولا Pao2 کمتر از 80 و Spo2 کمتر از 95 پایین محسوب می شود.
- بالاتر از حد طبیعی
سطح اکسیژن بالاتر از حد طبیعی معمولا در افرادی مشاهده می شود که از اکسیژن های مکمل استفاده می کنند. این امر در ABG قابل تشخیص است.
علائم سطح اکسیژن پایین
زمانی که سطح اکسیژن خون شما به کمتر از حد طبیعی خود می رسد ممکن است علائم زیر را مشاهده کنید:
- تنگی نفس
- درد قفسه سینه
- گیجی
- سردرد
- ضربان قلب بالا
برای تنظیم سطح اکسیژن خون می توان از اکسیژن های اشباع شده به صورت دارو یا حالت های دیگر استفاده کرد. اما اگر سطح اکسیژن خون شما پس از مدتی به حالت طبیعی بازنگشت می بایست حتما به پزشک مراجعه کنید.
دلایل پایین بودن سطح اکسیژن
بیماری هایی چون برونشیت مزمن، سندروم دیسترس تنفسی حاد، آسم، مشکلات ریوی، کم خونی، نقص مادرزادی قلب و آمبولی ریوی مانع جذب مناسب اکسیژن در ریه ها و تخلیه دی اکسید کربن از طریق بازدم می شوند و به همین دلیل سطح اکسیژن خون از حالت طبیعی خود خارج می شود. همچنین همان گونه که عنوان شد در بیماری کرونا هم سطح اکسیژن خون پایین می آید اما در سطوح پایین تر این بیماری، کمبود اکسیژن نشانه خاصی ندارد و شخص به احتمال زیاد حتی متوجه آن نخواهد شد.
جالب است بدانید که اندازه گیری سطح اکسیژن خون با دستگاه پالس اکسیمتر در افراد سیگاری دقیق نخواهد بود زیرا دود با ایجاد مونوکسید کربن در خون مانع از تشخیص صحیح این دستگاه ودیگر گازها در خون می شود؛ بنابراین این افراد باید آزمایش ABG انجام دهند.
سخن پایانی
بسیاری از مردم نیازی به کنترل منظم و دائمی سطح اکسیژن خون خود ندارند و تنها افرادی که بیماری های زمینه ای یاد شده را دارند باید این معیار را رصد کنند. اگرچه دستگاه پالس اکسیمتر دقت کمتری نسبت به آزمایش ABG دارد اما به دلیل راحتی استفاده و در دسترس بودن، در بین مردم و پزشکان رایج تر است. پایین بودن این معیار خطرناک است و باید برای جبران و تامین اکسیژن کافی اقدامات لازم صورت پذیرد.
منبع :
healthline.com
pressbooks.library.ryerson.ca
